AHLAK FELSEFESİ AÇISINDAN FÜTÜVVET DÜŞÜNCESİNE DAİR GENEL DEĞERLENDİRMELER

GENERAL EVALUATIONS ON FUTUWWA THOUGHT IN TERMS OF ETHICS

Özet
Fütüvvet, inanç, ibadet ve ahlaki ilkeleri içermektedir. Fütüvvetnameler
ise İslam düşüncesine özgü teorik ve pratik fikirlerin sentezlendiği
eserlerdir. İslam dünyasında VIII. yüzyılda Irak, Horasan ve İran’da başlayıp
zamanla tasavvuf çevrelerine ve mesleki kurumlara nüfuz eden Ahilik
teşkilatının ilkelerini ifade etmektedirler. Bu eserlerde zihin, ruh, akıl, nefs,
beden gibi insanî yetiler bütüncül olarak değerlendirilmiştir.
Düşünce ve medeniyet tarihinde fütüvvet anlayışı ile mukayese edilebilecek
felsefi alan ahlak felsefesidir. Ahlak felsefesinin içeriği büyük
oranda Antik-Yunan filozoflarından, özellikle Sokrates, Platon, Aristoteles,
Yeni-Eflatunculuk ve Stoacılık’ın görüşlerinden faydalanılarak ortaya konulmuştur.
Fütüvvet başta Kur’an ve sünnet olmak üzere tefsir, kelam özellikle
tasavvuf ilminden yararlanılarak, pratik yanı ağır basan İslam’a özgü
bir düşünce olarak kendisini göstermiştir.
Bu çalışmada fütüvvetname olarak Ebu Abdürrahman Muhammed b.
Hüseyn es-Sülemî’nin Kitabu’l-Futuvve’si esas alınmıştır. Ayrıca ulaşabildiğimiz
fütüvvetnameler çerçevesinde Ahlak İlmi ve Ahlak Felsefesinin
konuları ve tartışmaları dikkate alınarak fütüvvetnamelerle ahlak felsefesi
karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma tanım, kaynak, kavram, muhteva ve ilkeler
bağlamında yapılmıştır. Böylece genel anlamda Ahlak felsefesi, Ahlak
ilmi, İslam Ahlak felsefesi ve fütüvvetin ahlak konusuna bakışı, benzerlik ve
farklılıkları incelenmiştir.
Fütüvvetnameler, ahlakı teorik bağlamda mı yoksa pratik bağlamda
mı ele almaktadır? Fütüvvette hangi ahlaki ilkeler daha ön plandadır? Fütüvvetnamelerdeki
ahlaki ilkeler Ahilik teşkilatına ne kadar yansımıştır?
Kurumsallaşma bağlamında ahlak felsefesi ile fütüvvet anlayışı karşılaştırıldığında,
İslam düşüncesinin özgünlüğü hakkında ne söylenebilir? gibi
sorulara cevap aranacaktır.

Anahtar Sözcükler: Fütüvvet, Ahlak, Ahlak Felsefesi, Ahilik, Tasavvuf.

Abstract
Futuwwa includes moral principles. It is rules and regulations of Islamic
guild. Futuwwanames are the works in which theoretical and practical
ideas specific to Islamic thought are synthesized. In the world of Islam it
started in the VIII. Century in Iraq, Khurasan and Iran. The latter they
succeeded in penetrating the sufistic circles and professional institutions.
They are the principles of the akhism organization. In these works, humanity
faculties such as mind, soul, nous, nafs and body are all evaluated
together as a whole.

The philosophical field that can be compared with (futuwwa) rules
and regulations of Islamic guild in the history of thought and civilization is
ethics. The content of ethics philosophy has been largely put forward by the
views of Ancient-Greek philosophers, especially Socrates, Plato, Aristotle,
Neo-Platonism and Stoicism. Futuvva is idea peculiar to Islam, which is
practically superior to the Qur’an and Sunnah, Tafsir, Theology especially
sufism.
In this study, Abu Abrahamman Muhammad b. Hüseyin es-Sülemi’s
Kitabu’l-Futuwwe is taken as basis. In addition, within the framework of
books which named futuwwa we can reach, the ethics philosophy of them
will be put forward by considering the issues and discussions of Ethics
Philosophy.
Does rules and regulations of Islamic guild deal with the moral in the
theoretical context or the practical context? Which moral principles are
more preliminary in it? How much did the ethics principles in them reflect
to the morality organization? What can be said about the authenticity of
Islamic thought when ethics philosophy is compared with rules and regulations
of Islamic guild in the context of institutionalization? Answers will
be sought.

Keywords: Futuwwa, Moral, Ethics, Akhism, Sufism.

Yazar: Doç. Dr. Kamil SARITAŞ

Yıl: 2017