AHİLİKTE İŞ AHLAKI VE MESLEKİ FORMASYONUN TEŞEKKÜLÜNDE TASAVVUFUN ROLÜ

Ahiler; çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin eğitilmesine öncelikle önem vermiş, insanlara eğitim hizmeti götürme konusunda “yaş”ı bir ölçü olarak almamış, eğitimi beşikten mezara kadar devam eden bir süreç olarak görmüşlerdir. Günümüzde “hayat boyu eğitim” şeklinde tanımlanan eğitim anlayışı yüzyıllar önce ahi birlikleri tarafından uygulanmıştır. Ahilikteki benimsenen eğitim sistemi, bireyin bütün yönlerini olumlu yönde geliştirmeyi hedeflemektedir. Bireyin zihinsel gelişimi yanında sosyal, ruhsal, davranışsal ve bedensel yönlerden de gelişimini sağlamaktadır. Bireyin kişiliğinin bütünlük sağlamasını ve dengeli bir yapıya bürünmesini öncelemektedir. Bu çerçevede bireyin beden eğitimi görmesini ve silah kullanımının eğitimini de almaktaydı. Ahilikte çalışmak, üretici olmak, alın teri ile helâl mal kazanmak, meslek sahibi olmak, işin ehli olmak temel meslekî kazanımlardı. Kendi menfaatinden önce toplumun çıkarlarını düşünmek, kamu menfaatini kollamak, kanaat ve tevazu sahibi olmak, hak ettiğinden fazlasını istememek, kendi yeteneğine uygun bir işle meşgul olmak, birlik ve beraberliğin tesisini sağlamak Ahi ahlakının esaslarındandı. Ahi birliklerinde verilen eğitim, bireyin çatışmacı değil dayanışmacı bir ruha sahip olmasını, zengin ve fakir, üretici ve tüketici, emekçi ve sermayedar, halk ve idareciler olmak üzere tüm toplum kesimleri ile iyi münasebetler kurmasını, herkesin huzur içinde yaşamasını sağlar. Karamsarlık değil iyimserliği, dışlamayı değil bütünleştirmeyi ve yıkmayı değil inşa etmeyi öngören Ahilik, insanlığı insanca sevmeyi, sevilmeyi, insanlığa ve yaratılmışlara faydalı olmayı öğütlemekte, birlikten, dirlikten ve düzenden yana tavır koymaktadır. Dürüstlük, güvenilirlik ve çalışkanlık gibi ahlâkî erdemler kadar iş tutma, sanat ve meslek sahibi olma ve üretkenlik gibi atılımcı ruha sahip olan Ahilik, imanın ilimle beslenmesi ve çalışma ile şekillenmesidir. Ahilikteki Pazar ekonomisinin teşekkülü, tezgâhta ve atölyedeki üretimin çizgisi, meslek öğretimindeki usta ve çırak ilişkisi, tüketim ekonomisinden çok üretim ekonomisinin ön planda tutulması, üretilen malların kalitesi, baş konulan işlerin başarıyla tamamlanması, bireysel ve toplumsal kazanımların birlikte sağlanması Ahilerin beslendikleri düşünce dünyasıyla doğrudan irtibatlıdır. Ahilik Horasan tasavvuf geleneğinin düşünce sistemi olan tasavvufî fütüvvetin ilkeleri nizamname olarak benimsemiştir. Tasavvuftaki kalb eğitimi, nefis tezkiyesi, mürit ve mürşit ilişkisi, güzel ahlak öğretileri Ahileri bir tarikat yapılanması tarzında işlev görmesini sağlamıştır. Ahilik tek bir tarikat yapılanmasının sonucu değil pek çok tarikat zümrelerinin etkisiyle çalışma hayatını disipline eden teşekkül olmuştur. Ahilikteki okunan eserler, edinilen öğretiler, bilge ve arif öğreticiler Mevlevilik, Yesevilik, Bektaşilik, Kadirilik, Rifailik, Sühreverdilik ve Kübrevilik gibi tarikat zümrelerine mensup unsurlar olduğu gözlemlenmektedir. Tebliğimde tasavvuf ve ahilik irtibatının boyutları ele
alınarak Ahiliği iş ve ticaret ahlakında tasavvufun etki sahası ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Ahilik, Tasavvuf, İş, Ticaret, Ahlak, Fütüvvet, Tarikat
BUSINESS ETHICS IN AKHISM AND THE ROLE OF SUFISM IN
THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL FORMATION
Akhis gave priority to the training of children, youth and adults; they did not care about the age as a criterion in the educational services and handled the education as a process from cradle to the grave. Todays’ “lifelong learning” concept was introduced by Akhi associations centuries ago. The education system accepted in Akhism targets to develop all skills of the individual in a positive way. It also provides the individual mental progress as well as social, spiritual, moral and physical development. It also gives priority to the integration and the balance in the structure of personality of the individual. Within this framework individual were taking physical exercises and weapon training. Working, earning halal profit by hard working, possessing a profession and being good at job in Akhism were of fundamental professional skills. On the other hand, giving priority to public benefits before their own, being humble and contented, not asking for more than deserved, being competent and enabling to frame unity and togetherness were fundamental values of Akhi ethics. Education given within Akhi unions ensures that individuals possess a solidaristic soul instead of a conflictive one and that they establish good relations with the all sections of society including poor and rich, producer and consumer, subjects and their administrators. It enables every one live in peace. Proposing the optimism instead of pessimism, integration instead of exclusion and building instead of demolishing, Akhism suggest humanly loving and being loved, being useful for humanity and favors unity, amity and harmony. Throughout a entrepreneur sprit in business, arts and profession, as well as favoring the skills like honesty, reliability and diligence Akhism is to feed the faith with science and to shape it by industriousness. Concepts like the formation of market economy, the way of production in looms and workshops, the master-apprentice relation in the training of arts and craft, manufacturing rather than consuming in economy, the quality of the goods produced, constancy in work and a nested individual and social achievement are directly related to the intellectual sphere of Akhism. Akhism adopted the principles of sufist futuwwa which is a system of philosophy of Khorasan sufism tradition. principles Ahilik Khorasan as its constitution. Kalb education in sufism, disciple-seikh relation, self-discipline and the doctrine of good moral manners enabled Akhis to function and organize like a tariqa. Akhism had not been a result of a one tariqa whereas, instead it had been an organization disciplining the business life under the effects of many tariqa groups. It is being observed that writings read and doctrines thought in Akhism and wise and intellectual lecturers of Akhism belong to the tariqa groups like Mawlawiyah, Yasawiyah, Baktasiyah, Qadiriya, Rifaiyyah, Qubrawiyyah and ions ensures that individuals possess a solidaristic soul instead of a conflictive one and that they establish good relations with the all sections of society including poor and rich, producer and consume Akhism.
Key Words: Akhism, Sufism, Business, Commerce, Ethics, Futuwwa, Tariqa
 

Yazar: Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE

Yıl: 2018