AHİLİK TEŞKİLATININ İLKELERİNİ KAZAKİSTAN İNCELEMENİN TEORİK VE METODOLOJİK TEMELLERİ

THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASIS OF STUDYING THE PRINCIPLES OF AKHI ORGANIZATION IN THE HISTORY OF KAZAKHSTAN

ÖZET

Orta çağda Kazakistan'ın sosyo-kültürel yaşamında güçlü bir etkiye sahip olan tasavvuf tarikatlarının faaliyetlerinin incelenmesi ortaçağdaki Kazakistan tarihinin bazı meselelerinin çözülmesine imkan sunar. Dünya Bilim Ağlarının biri Web of Science veri tabanında Yeseviyye kardeşliğinin siyasi ve ekonomik etkisi hakkında tarihi incelemeler yapan araştırmalar yok diyebiliriz. Sıradan insanlardan ülkenin yöneticilerine kadar Yeseviyye'nin müritleri olduğu gerçeğini göz önüne alırsak, tarikatin Türkistan'daki siyasi, ekonomik ve manevi etkisinin tarihsel bir analizi, birçok araştırmalara temel oluşturabilir. Konunun derin bilimsel olarak incelenmesi, Ortaçağ Kazakistan’ın durumunu tam olarak aydınlatmaya, devletin diğer ülkelerle arasındaki siyasi, ekonomik, eğitim, dini vs. alanlarda işbirliğini netleştirmeye imkan verecektir. Ortaçağ Kazakistan'ında Yeseviyye’nin özel bir yeri vardı. Kardeşliğin sürekli hizmeti için hanakalar çalıştı. Hoca Ahmed Yesevi’nin müritleri şeyh gibi kaşık oyma işini meslek edindiler. Mürşid, Türk halklarının "Pir’i" oldu. Bu kavram, hayvancılıkla uğraşan Desht-Kıpçak halkı arasında yaygın olarak kullanıldı, her hayvan sürüsünün kendi "Pir’i" vardı. Anadolu'daki Ahilik teşkilatında her mesleğin de bir "Pir’i" oldugunu ve bu teşkilatın hiyerarşik sisteminde kullanılan bazı kavramların daha önce göçebe Desht Kıpçak'ta kullanıldığı görülmektedir. Böylece Ahilik teşkilatı ilkelerini Yeseviyye’den aldığı kanısına varmaktayız.

Anahtar Kelimeler: fütüvvet, Ahi teşkilatı, sufi kardeşliği, Hoca Ahmed Yesevi, Yeseviyye tarikati

ABSTRACT

Studying the activities of dervish orders, which had a strong influence on the socio-cultural life of Kazakhstan in the Middle Ages, provides the opportunity to solve some issues in the history of Kazakhstan in the Middle Ages. We can say that there are no historical studies on the political and economic impact of Yasawiyya brotherhood in the Web of Science database, one of the World Science Networks. Considering the fact that Yasawiyya had followers from all walks of life, from ordinary people to the rulers of the country, a historical analysis of the political, economic and spiritual influence of the sect on Turkestan can form the basis of many studies. A deep scientific study of the issue will illuminate the situation of Medieval Kazakhstan fully and will clarify the cooperation of the state in political, economic, educational, religious, etc. fields with other countries. Yasawiyya had a special place in medieval Kazakhstan. The hanakas worked for the continual service of the brotherhood. The followers of Hodja Ahmad Yasawi acquired spoon carving as a profession like their sheikh. The Murshid (Guide) became the "Pir" (Leader) of the Turkish peoples. This concept was widely used among Desht-Kipchak people engaged in animal husbandry; each herd had its own "Pir". It is seen that every profession had a "Pir" in Akhi organizations in Anatolia and some of the concepts used in the hierarchical system of this organization were previously used by the nomadic Desht Kipchak people.

Keywords: Akhi organizations, Yasawiyya, Kazakhstan

Yazar: Alima Müsirkızı АUANASOVA, Ganizhamal İmankızı KUSHENOVA

Yıl: 2021