AHİLİĞİN KAYNAKLARINDAN ERKEN DÖNEM KESB/KAZANÇ EDEBİYATI

THE EARNINGS LITERATURE FROM THE SOURCES OF AKHISM IN EARLY PERIOD

Özet
H. II-III. yüzyılın Müslümanları arasında gündelik hayatla ilgili
önemli anlayış farklarından birisi zühd hayatının neli’ği hakkında yaşanmıştır.
Kulun Hakk’ın dışındaki her şeyi terk etmesi anlamında zühdün
çalışma ve çalışma hayatıyla ilişkisi tartışma konusu olmuştur. Dünyaya
değer vermemek dünyadan uzaklaşıp uzleti tercih mi yoksa halk içinde Hak
ile beraber olup yaşamak mı? Sorusunun çerçevesinde, bir tarafta kifâf-ı
nefs miktarıyla geçimini temin eden, hatta tevekkül anlayışına bağlı olarak
Allah’ın kendilerini rızıklandıracağını uman, bunun için çalışma ve gayrete
sarf edilecek zamanı ziyan görerek nafile ibadetlere yönelen anlayış,
diğer tarafta çalışıp kazanmakla birlikte gönlünde dünya ve mal sevgisi
taşımayan nafakasından fazlasını itâ ve îsâr etmeyi benimseyen anlayışın
ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bu iki zıt görüş doğrultusunda kesb/kazanç meselesi tartışılmış ve
erken tarihlerden itibaren kesb’e dair risalelerin yazılmasına neden olmuştur.
Kesb/Kazanç kavramı gündelik hayatın merkezinde yer alır ve eş-
Muhammed es-Şeybani’nin ifadesiyle nizam-ı âlemin temelini teşkil eder.
Kesb kavramı çerçevesinde insanın dinî hayatı yanında dünyevî faaliyetleri,
iş ve ticaret hayatıyla ilgili olarak kesb edebiyatında çeşitli hukukî
ve ahlâkî düzenlemeler getirilmiştir. Kanaat, tevekkül, sabır, şükür, rızâ,
takvâ, vera’ gibi tasavvufi literatürde özel anlamlar kazanacak kelimelerle
ferdî faziletlere işaret edilirken, adalet, dürüstlük, merhamet, yardımlaşma,
dayanışma, hoşgörü, af, infak, ihsan gibi sosyal ilişkileri düzenleyen ahlâki
hükümler aynı zamanda iş hayatı ve kazanma faaliyetlerine dair ilkeler
belirlenmiştir.
Bu bildiride, bu eserlerin bazıları dikkate alınarak kendilerinden çok
sonra yazılan bazı Fütüvvetnamelerle mukayese edilecek Ahilik geleneğine
kaynaklığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Kesb, Kesb Edebiyatı, Ahilik, Fütüvvetnameler.

Abstract
One of the important understanding differences of Muslims, related
to the daily life in the hijri 2nd /3th centuries was experienced about what
zuhd life was. The relation of the zuhd, meaning that human aways from
everything except for the Haqq. From one side, an understanding which
appropriates to only earn a livelihood and expects to be bestowed a favor,
food from Allah, depending on the trust in Allah and understanding which
prefers to the supererogatory (nafila) prayers by seeing the work time for this as a waste , on the other side an understanding, which prefers not to
love the World and asset as well as prefer to work and earn within the
framework of the question “Should thinking little of the World and awaying
from the World, living in seclusion be preferred? Or living with Allah
among community?”
In accordance with these two opposing views, the issue of earnings
was discussed and this case led to be written some risalah about the earnings
from early years. The concept of the earnings is at the center of the
daily life. With al-Muhammad al-Shaybani’s expression, this constitutes the
basis of the world order. Within the framework of the concept of earnings
in the literature of earnings, various religious and moral regulations have
been introduced, related to the religious life of human, his earthly activities
an business and trade life. Some terms such as satisfaction, patience, trust
in Allah, thankfulness, taqwa, which will gain some specific meanings and
the moral judgments such as justice, honesty, mercy, solidarity, tolerance,
forgiveness constitu the principles for work life and earning activities.
In this paper, these books will be compared with Futuwwatnamas, by
taking into consideration some of them and it’s source value will be determined.

Keywords: The earnings, The Literature of Earning, Akhism, Futuwwatnamas.

Yazar: Prof. Dr. Mehmet Saffet SARIKAYA

Yıl: 2017