AHİLER PEYGAMBERLERİN VARİSLERİDİR: KÖKENLERİN KUTSALLIĞI KAPSAMINDA AHİLİĞİN NEBEVÎ REFERANSLARI

ÖZET

Yaşamları dinin değer, ideal ve temel ilkelerinin somut davranışlara döküldüğü ve Kur’ân-ı Kerîm’in ifadesiyle inananlarca örnek alınmaları gereken peygamberlerin bir yolu olarak el emeğine dayalı çalışma, gerek Kur’ân ve gerekse Hz. Peygamber’in üzerinde durduğu bir husustur. Sadece sıradan insanların değil, birer beşer olarak peygamberlerin de Allah’ın lütfu olan temiz ve helâl rızıklardan yararlanmalarını, güzel amel ve hareketlerde bulunmalarını isteyen Kur’ân, bazı peygamberlerin el emeğine işaret etmektedir. Kavminin ileri gelenlerinin kendisiyle alaylarına rağmen Rabbinin emriyle gemi yapımına devam eden Nûh, sekiz-on sene arasında bir süre Hz. Şu‘ayb’ın yanında ücretli çoban olarak çalışan ve asasıyla davarlarına yaprak silken Hz. Mûsâ, kendisine zırh yapma sanatı öğretilen ve emeğinden övgüyle bahsedilen Dâvûd, Kur’ân’ın el emeğini methettiği peygamberlerdendir. Örnek insan ve hakiki mürşid olarak gönderilen peygamberlerin bir çoğunun geçimini helâl yollardan kazanarak sağladığı hususu, onların çalışmalarından övgüyle bahseden Hz. Peygamber’in sözlerinde de vurgulanmaktadır. Peygamberlerin birçoğunun meslek sahibi olduğu ve bu mesleklerin kendilerine vahiy yoluyla tebliğ edildiği yönünde İslamî literatürdeki rivayetlerden de anlaşıldığı gibi, insanlığın umumî menfaatine hizmet eden ve medeniyetlerin temelini teşkil eden sanatların teşekkülü kutsal kitaplara ve dolayısıyla ilâhî menşee dayandırılmıştır. İnsanların birbirine muhtaç olarak yaratılmış olmaları dolayısıyla bir bakıma insanlığın doğuştan nâkıs olduğunu ileri süren bazı İslam alimleri, bu sebeple onların yaşamlarını kolaylaştıran ve insanüstü bir kaynaktan gelmesi zorunlu olan mesleklerin Allah tarafından öğretilmiş, yüksek bir makamdan vahyedilmiş veya rüyada öğretilmiş olduğunu savunmaktadırlar. Benzer görüşler, genellikle insanlığın faydasına olan ilim ve sanatların vahiy kaynaklı olduğu ve peygamberler vasıtasıyla insanların hizmetine sunulduğu düşüncesinden hareketle nübüvvetin gerekliliğinin ispatı bağlamında İslâm düşünürlerince de savunulmuştur. Bu şekilde bir bakıma kökenlerinin kutsallığı düşüncesinden hareketle ilâhî menşeli görülen mesleklere saygınlıkkazandırılarak müntesiplerinin sanatına olan bağlılığının ve saygısının arttırıldığı da söylenebilir. Bu araştırmada bireysel ve toplumsal ihtiyaçların temini ve ilahi nizamın korunmasını sağlama araçlarından biri olarak mesleklerin İslamî lite- ratürdeki konumu araştırılmıştır. Gerek Kur’ân, gerekse hadislerden referansla bazı mesleklerin peygamberlerle ilişkilendirilmesi hususu üzerinde durulmuş, ayrıca Câhiliye dönemi Araplarının mesleklere karşı olumsuz tutumunun değiştirilerek dönüştürülmesinde Hz. Peygamber’in örnek ve uygulamalarından hareketle Ahiliğe referans oluşturacak nebevî söylem ve yaptırımlar incelenmiştir.

Anahtar kelimeler: ahilik, peygamberlerin meslekleri, kökenlerin kutsallığı

Yazar: Doç. Dr. Elnure AZİZOVA
Sempozyum Adı: Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu
Yıl: 2018