AHÎLİK GELENEĞİNDE UYGULANAN ESASLARIN TASAVVUFÎ DÜŞÜNCEDEKİ KARŞILIKLARI

EQUIVALENCE OF THE PRINCIPLES APPLIED IN AKHISM TRADITION IN THE SÛFI THOUGHT

Özet
Ahilik, Anadolu’da 13. Yüzyıldan itibaren yaklaşık 500 yıl etkili olmuş,
dinî-içtimaî, ticarî ve ahlakî boyutu olan bir teşkilattır. Anadolu’nun
sosyal hayatının düzenlenmesinde büyük rol oynamıştır. Kültür ve medeniyetimizi
şekillendiren ahîlik, Anadolu’nun en ücra yerlerine ve dağ başlarına
kadar yayılan zaviyeleriyle, manevi terbiye ile iş ahlakını bütünleştirerek
nice esnaf kuruluşlarına örnek teşkil edecek nitelikleri ortaya
koymuştur. İbn Batuta, ahîlerin kurdukları zaviyelerle her türlü konuğa,
sıkıntılı günlerinde kucak açtıklarını; yolların emniyetli olmadığı, taşıma
araçlarının iptidai olduğu bir devirde, seyahat edenlerin sığınabilecekleri
birer konaklama yeri tesis ettiklerini haber vermektedir. Ahîler, gündelik
yaşayışlarından teşkilat kurallarına, sofra adabından iş yerindeki çalışma
kurallarına kadar insanın hayatına yön veren birçok hususta Kur’an
ve sünnet’i kendilerine rehber edinmişlerdir. Ahlakî, askerî ve siyasal alan
dışında, sosyal ve ekonomik alanlarda da etkili olan bu teşkilatın teorik
ve pratik yapısı tasavvufî düşüncedeki birçok kavram ve uygulamayla örtüşmektedir.
Ahîlik, meslek teşkilatı olarak görünmekle beraber, kurduğu
zaviyeler ve uyguladıkları ahlakî esaslar itibariyle tasavvufi bir mahiyet
taşımaktadır. Tasavvuf, insan nefsini terbiye etmeyi hedefleyen ilmi bir disiplindir.
Tasavvufun bu fonksiyonu tarikatlar vasıtasıyla icra edilmiştir.
Ahîlik ve tasavvuf bu manada pek çok müşterek ahlakî terbiye metodunu
benimsemiştir. Özellikle nefis terbiyesi, cömertlik, âdâb, riyazet, kanaat,
rıza gibi tasavvufî mahiyet arzeden kavramlar müşterek unsurlar olarak
görülmektedir.
Biz bu tebliğimizde Ahîlik geleneğinde uygulanan esasların tasavvufî
düşüncedeki karşılıklarını mukayeseli bir şekilde ele almayı düşünüyoruz.

Anahtar Sözcükler: Ahîlik, Tasavvuf, Ahlak, Nefs, Riyazet, Kanaat.

Abstract
Akhism was a religious, social, commercial and moral organization
which had been effective since 13 th century for approximately 500 years.
It played a big role in the regulation of the social life of Anatolia. Akhism,
shaping our culture and civilization revealed qualifications serving as a
model to a large number of tradesmen establishments through unifying
spritual manners and work ethic, by means of zawiyas spreading up to the
remotest corners of Anatolia and even mountain heads. Ibn Batuta informs
that Akhi community members embraced any guests in their troubled times
through the zawiyas they established and provided travellers with accomodation
where they could take refuge at a period when roads were not safe
and transportation means were primitive. Akhi members tried hard to live in accordance with Kur’an and Sunnah in many issues guiding peoples
lives ranging from their everyday lives to organizational rules, from eating
manners to the working rules at workplaces. It is evident that this organization
being effective not only in moral, military and political but also
social and economic areas coincides with many concepts and applications
of sûfi thought in terms of its theoratical and practical structure. Regarded
as an organization of trade, Akhism has a sûfi nature owing to the zawiya
its members established and the moral principles they applied. Tasawwuf is
a scientific dicipline aiming at educating human desires. Tasawwuf carries
out this function through tariqahs. In this recpect, Akhism and tasawwuf
adopt various common moral teaching methods. Especially, the concepts
which have sûfi nature like self diciplin, generosity, manners, asceticism,
conviction and consent are seen as common components.
In this paper, we think of dealing with the principles applied in Akhi
tradition comperatively with sûfi thought.

Keywords: Akhism, Tasawwuf, Moral, Self, Asceticism, Conviction

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Öncel DEMİRDAŞ

Yıl: 2017