14. YÜZYIL’DA BİLÂD-I RÛM VİLÂYET’İNDE KENTSEL İRADE’NİN TEMSİLCİSİ AHÎLİK VE SOSYO EKONOMİYE ETKİLERİ

ÖZET

1243 Kösedağ Savaşı’yla beraber başlayan süreç ile İlhanlılar, Doğu Anadolu başta olmak üzere Yakın Doğu coğrafyasının önemli kısmını hâkimiyetine almışlar. Amasya, Tokat, Çorum, Niğde, Aksaray, Lârende, Akşehir, Sivrihisar, Beypazarı, Kayseri ve çevrelerindeki yerleşmelerle birlikte Selçuklular zamanında “Dânişmend Vilâyeti” olarak tanımlanan bu bölge, İlhanlı idaresinde genişletilerek “Bilâd-ı Rûm Vilâyeti” hâline getirilmiştir. Bilad-ı Rûm’un İlhanlı Valileri, yarı bağımsız hareket etmişler ya da bağımsızlık teşebbüsle-rinde bulunmuşlardır. 1327 tarihinden itibaren Eratna Bey, Bilâd-ı Rûm Eyâlet Valiliği yapmaktadır. Artık bu tarihten sonra Bilad-ı Rum Eyaleti’nde Eratna dönemi başlamış. Kadı Burhaneddin, 1381 tarihinde Eratna Devleti’nin hükümdarı II. Mehmed’i bertaraf ederek, Kadı Burhaneddin Devleti’ni kurmuştur. Böylece “Bilad-ı Rum Vilâyeti” 1327 tarihinde 1398 tarihine kadar Eratnaoğulları ve Kadı Burhaneddin hâkimiyetinde kalmıştır. Eratna/Kadı Burhaneddin tarafından desteklenen Ahîler, Anadolu’da yeni Ahîlik kültürüne da- yanan yepyeni siyasi teşekküller olarak ortaya çıkmış oldu ve bundan sonraki siyasi ve politik güç olarak belirleyici unsurlar haline geldiler. Ahiler’in, kentteki devlet temsilcileri ve hükümdarlar tarafından kabul edilmesi, hatta zaman zaman Vali, Nâib gibi resmi' görevlere getirilmeleri, kentin iç yaşamında ve kentsel faaliyetlerin yürütülmesinde etkin hale gelmişlerdir. Ahîler, kent yönetiminde merkezi otorite temsilcilerinin en önemliyardımcıları konumuna yükselmişlerdi Sivas, Ankara, Kayseri, Erzincan gibi şehirlerde faaliyet gösteren Ahîlik, en önemli yaygın eğitim kurumu haline gelmiştir. Ahilik ve Ahî teşkilatının, Sivas ve Kayseri'de kuvvetli bir zemin üzerine oturmuş olduğu, Ahîlerin siyasi ve politik güce sahip olduğu anlaşılmaktadır Ahîler, devlet kuvvetine eş değer bir güçle; kent yaşamının çeşitli alanlarında üstlendikleri görevlerle, kent halkın alt birimlerinin yönetimi ve yönlendirilmesinde önemli roller oynamıştır. Ahîler, kentin siyasi istikrarı bozulduğunda, kent yönetiminde daha aktif haline gelmişler. Ahîler, kente oluşan kötü politik atmosfer içindeki halka yaşama ve direnme gücü vermesi, milli, dini ve sosyal bir teşki- lat olduğunu ortaya koymuştur. Makalemizde, Ahîler ‘’Kentsel İrade’nin’’ temsilcisi olarak bulundukları bölgelerde, sosyo ekonomi alanında etkilerin temellendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Eratnaoğulları, Kadı Burhaneddin, Ahilik, Kentsel İrade, Sosyo Ekonomi

 

URBAN IRISH REPRESENTATIVE IN THE BILAD-I RUM VILAYET IN THE 14THCENTURY EFFECTS OF AHILIK AND SOCIO ECONOMY

SUMMARY

With the process beginning with the Battle of Kösedağ in 1243, İlhanlılar took the important part of the Near East geography, especially Eastern Anatolia. This region which is defined as "Danishmend Province" in Seljuk period together with settlements in Amasya, Tokat, Çorum, Niğde, Aksaray, Lârende, Aksehir, Sivrihisar, Beypazarı, It was expanded in the administrative office of İlhanlı and "Bilad-ı Rum Vilayyeti" was introduced. Governors of Bilad-ı Rûm Ilhanli, have acted semi-independent or have attempted independence.Since 1327, Eratna Bey is the governor of Bilad-ı Rum Province. After this date, the era of Eratna began in Bilad-i Rum Province. Kadi Burhaneddin, ruler of the Eratna State on 1381 II. By eliminating Mehmed, Established Kadi Burha- neddin State. Thus, the province of Bilad-i Rum remained under the rule of Eratnaoğulları and KadıBurhaneddin until 1398 on 1327. Ahiths supported by Eratna / Kadi Burhaneddin, It emerged as a brand new political entity based on the new Ahiic cult in Anatolia and become the decisive elements as the political andpolitical power in the future. The acceptance of the Ahis by the state representatives and rulers in the city, even occasionally by official posts such as the governor, nâib, have become effective in the inner life of the city and in the execution of urban activities. The Ahijs became the most important supporters of central authority representatives in urban administration. Sivas, Ankara, Kayseri and Erzincan, has become the most important non-formal education institution. Ahilik and Ahî organization is sitting on a strong ground in Sivas and Kayseri, The Ahies are understood to have political and political power. the city has played an important role in the management and direction of the subunits of the people, with tasks undertaken in various fields of urban life. Ahiths, when the city's political stability deteriorated, have become more active in urban administration. The Ahlîs revealed that it is a national, religious and social organization that gives the people the power to live and resist in the bad political atmosphere that is formed in the city. In our writings, the Ahijs were intended to be based on the socio-economic implications in the regions where they were represented asrepresentatives of "Urban Will". 

Key Words: Eratnaoğulları, Kadı Burhaneddin, Ahilik, Urban Will, Socioeconomics.

Yazar: Uzm. Sinan DOĞAN
Sempozyum Adı: Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu
Yıl: 2018